Jak napisał we wstępie prof. Józef Borzyszkowski książka "ma z założenia być swoistym vademecum – przewodnikiem po historii Kaszubów w dziejach Pomorza”. Bogato ilustrowana publikacja stanowi początek całej serii, której kolejne tomy będą ukazywać m.in. historię literatury oraz rozwoju języka kaszubskiego i ruchu kaszubsko-pomorskiego.

Książka ma charakter popularno-naukowy, oparta jest głównie na literaturze – dotychczasowym dorobku historyków, badaczy dziejów Kaszubów i Pomorza. Obok opracowań monograficznych autor wykorzystał liczny zestaw źródeł, zwłaszcza drukowanych, dotyczących wszystkich okresów naszych dziejów. W odniesieniu do dziejów najnowszych – XIX i XX wiek – są to źródła nie tylko urzędowe, ale też archiwalne wspomnienia i pamiętniki. Nie mniej ważne były także dzieła literackie, nie tylko pisane w języku kaszubskim.

Spis treści

Wstêp ...................................................................................................................................... 8

Czêść I

O dziejach Kaszubów w epoce średniowiecza

i czasach nowożytnych

1. Nazwa i terytorium... oraz Ÿród³a wiedzy o historii Kaszubów ......................................... 24

2. Kaszubia – Kaszuby i Kaszubi w dziejach pomorskiego sredniowiecza ......................... 38

3. Reformacja i autonomia Prus Królewskich a zachowanie kaszubskości

na Pomorzu ............................................................................................................................ 72

Czêść II

Kaszubi i Po morze w paÑstwie prusko -niemieckim

1. Pruskie reformy i ich wp³yw na kondycjê spo³eczno-gospodarcz¹ Kaszubów .............. 92

2. Rola szkolnictwa a rozwój rodzimej inteligencji ................................................................ 106

3. Wiosna Ludów na Pomorzu a Florian Ceynowa – ojciec regionalizmu

kaszubskiego ......................................................................................................................... 118

4. Stosunki narodowoÀciowe i religijne na Pomorzu, zw³aszcza NadwiÀlanskim.

Miejsce Ïydów i rola KoÀcio³a katolickiego ....................................................................... 128

5. Prusy – Rzesza Niemiecka a Otto von Bismarck. Ich realna i symboliczna rola

w dziejach Kaszubów II po³owy XIX wieku ....................................................................... 150

6. Kaszubi a przemys³, handel, ¿egluga i rybo³ówstwo ...................................................... 164

7. Problem kaszubski w nauce i polityce a narodziny ruchu m³odokaszubskiego ........... 184

8. I wojna Àwiatowa i walka Kaszubów o przy³¹czenie Pomorza do Polski ..................... 214

Czêść III

Dzieje Kaszubów w odrodzonej Rzeczypospolitej

– Drugiej, nieco w Ludowej i Trzeciej

1. Pomorze i Kaszubi miêdzy trzema pañstwami a dwiema wojnami – pocz¹tki

nowej rzeczywistoÀci ........................................................................................................... 228

2. Spo³eczno-gospodarczy rozwój polskiego Pomorza a sytuacja Kaszubów ................. 234

3. Kosciół, szkoła, wojsko i prasa – rządy w Warszawie a pomorskie siły polityczne;

kultura i nauka na Pomorzu a udział Kaszubów w działalności organizacji

pozarządowych .................................................................................................................... 248

4. Zróżnicowanie i rozwój ruchu kaszubskiego .................................................................... 268

5. Rola Gdańska w dziejach Kaszubów miêdzy wojnami a ich sytuacja

w Rzeszy Niemieckiej ........................................................................................................... 280

6. Dzieje Pomorza i losy jego mieszkańców podczas II wojny światowej ......................... 292

7. Pomorze i Kaszubi po 1945 roku – w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

– na drodze III RP i w Unii Europejskiej ............................................................................... 314

Bibliografia .................................................................................................................................. 361