Znaki tożsamości. Wzór haftu kaszubskiego w przestrzeni

Obecnie niemal każda społeczność ma świadomość posiadania kultury i jest w stanie wypowiadać się o niej bez pośrednictwa „profesjonalnych badaczy”. Jej głos może być co najmniej równie ważny jak opinia wyspecjalizowanych instytucji, np. uczelni czy muzeów. Wypowiedzi te mogą mieć również charakter wizualny. Tworzenie kolejnych przedstawień (własnej) kultury to nie tylko (nie tyle) kwestia kompetencji, co przede wszystkim podmiotowości. Obserwując teraźniejszą rzeczywistość Kaszub, można odnieść wrażenie, że kultura etniczna rozwija się nie jedynie poprzez celowe instytucjonalne działania kaszubskich elit, ale oddolnie, czerpiąc natchnienie z kultury popularnej i z tego, co w wyobraźni współczesnych uchodzi za „kulturę tradycyjną”. Powstają więc, między innymi, kolejne materialne emblematy Kaszub, także te, którym przypisuje się dawny rodowód.

To, co na terenie Kaszub staje się „wzorem etnicznym”, powielanym w przestrzeniach publicznych i prywatnych, na obiektach codziennego użytku; co jest wykorzystywane także jako chwyt marketingowy przez osoby, które nie są związane z kulturą kaszubską, ale chcą wpisać swoje produkty w lokalny pejzaż kulturowy, najczęściej pozostawało czymś nieważnym dla muzeów. Poza ich zakresem zainteresowań leżały te współczesne przestrzenie i rzeczy, którym twórca/użytkownik nadaje znaczenia etniczne, artefakty symbolizujące grupową różnicę, inność, mogące wyzwalać oraz reprodukować poczucie identyfikacji i przynależności. To bardzo ważne, by Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich, wydawca tego albumu, obserwowało i dokumentowało także współczesną kulturę regionu. Znaki tożsamości to album – kolekcja, przegląd pewnych zjawisk zachodzących w otoczeniu muzeum, zapis teraźniejszych tendencji, które już niebawem mogą przejść do historii. Warto przyjrzeć się im z pozycji obserwatora będącego „tu i teraz”, przygotować grunt oraz materiał wyjściowy dla przyszłych badaczy. Za pomocą fotografii został udokumentowany konkretny typ wizualnych przejawów życia społecznego, niemal lokalny wizualny stereotyp, po to, by dzięki temu dowiedzieć się czegoś więcej o społeczności, w której żyjemy. To bardzo specyficzny „przewodnik” po Kaszubach, pozwalający dostrzec to, co u nas tak zwyczajne, że pozornie niemal kulturowo przezroczyste.

Ponieważ o hafcie kaszubskim pisano niejednokrotnie, również poświęcając mu nieco miejsca w kontekstach teraźniejszości, to bez dokumentacji wizualnej teksty te mają znacznie mniejszą siłę wyrazu. I właśnie po to powstał ten album. Żyjemy w epoce wizualnej – to obrazy mają dla nas coraz większe znaczenie, coraz bardziej właśnie za ich pomocą komunikujemy się, przekazujemy informacje, emocje, wartości. Są narzędziem, poprzez które dokonuje się społeczne konstruowanie rzeczywistości. W analizowanym przypadku kształtują współczesne sposoby myślenia o kaszubskości. Ważna jest już wspomniana lokalizacja obrazów zawierających motywy haftu kaszubskiego – przestrzeń publiczna. To znaki tworzone przede wszystkim po to, by oglądali je inni. Warto je ponownie zobaczyć, pokazać innym i spróbować zrozumieć.

     Ze Wstępu