- Nowy

Strajki szkolne polskich dzieci w okresie germanizacji kojarzą się powszechnie z omawianym w podręcznikach bohaterstwem uczniów z Wrześni, w latach 1901–1902, jako tych, którzy obronę mowy ojczystej opłacili biciem, a nawet więzieniem. Wprawdzie historycy od lat poruszają temat analogicznych strajków uczniowskich w latach 1906–1907 na Pomorzu, pozostającym podobnie jak Wielkopolska i Śląsk pod wpływem bezwzględnej germanizacji, jednak wiedza ta wciąż pozostaje domeną wąskiego grona specjalistów. W świadomości zbiorowej nie docenia się nie tylko skali buntu uczniów na Pomorzu, ale, co najważniejsze, znaczenia doświadczeń wyniesionych ze strajków w budzeniu świadomości narodowej ludności zamieszkującej ziemie pomorskie.
Niniejsza książka jest pokłosiem konferencji „Strajki szkolne na Kaszubach 1906–1907 r.”, zorganizowanej przez Kaszubski Zespół Parlamentarny, Instytut Balticum oraz Kaszubsko-Pomorską Szkołę Wyższą w Wejherowie. Wydarzenie to 27 listopada 2020 roku ze względu na obostrzenia sanitarne spowodowane pandemią COVID-19 zrealizowano online. W jej trakcie wygłoszono siedem referatów i jeden komunikat, które znalazły się w niniejszym tomie. Podczas konferencji Lidia Burzyńska-Wentland przedstawiła stan i organizację szkolnictwa elementarnego na przełomie XIX i XX wieku w rejencji gdańskiej i kwidzyńskiej w Prusach Zachodnich, obejmujących większość ówczesnych Kaszub; Paweł Śpica przybliżył stosunek kaszubskiej i polskiej ludności w tym samym okresie w Prusach Zachodnich do pruskiej oświaty publicznej; Tomasz Krzemiński omówił rolę Wiktora Kulerskiego, właściciela i redaktora poczytnej na Kaszubach „Gazety Grudziądzkiej” oraz polskiego posła do Reichstagu, w akcji strajkowej w szkołach pruskich na Kaszubach; Edmund Kizik przeanalizował wypowiedzi o strajkach szkolnych z lat 1906– 1907 w Wielkopolsce i Prusach Zachodnich w ówczesnej niemieckiej prasie; Bogusław Breza ukazał kaszubskie strajki szkolne z perspektywy „Gazety Gdańskiej”; Anna W. Brzezińska omówiła opisy strajków w kilku kociewskich miejscowościach, zawarte w zachowanych wypisach z kronik szkolnych; Daniel Kalinowski zajął się obecnością strajków na Pomorzu i Kaszubach w polskiej literaturze i publicystyce; Marian Miotk w swoim komunikacie zaprezentował strajki szkolne na terenie powiatu wejherowskiego na podstawie relacji zebranych przez miejscowego nauczyciela. Publikację tę zamyka zaktualizowana przez Bogusława Brezę lista miejscowości, w których odbyły się strajki uczniów przeciwko usuwaniu języka polskiego ze szkoły, licząca 168 wsi i miasteczek ze wskazanego obszaru oraz mapa poglądowa, wskazująca miejsca strajków
Antoni Abraham (1869-1923), zapisany jest w naszych dziejach, głównie epoki zaborów, jako „Apostoł narodowej sprawy” i „Trybun Kaszubów”, a także „Król Kaszubów”. Funkcjonuje również w legendach, z których najważniejsza dotyczy jego udziału w delegacji Kaszubów na Kongres Wersalski w Paryżu, gdzie decydowano o przyszłości Kaszub po I wojnie światowej. Niemniej, choć jest on postacią najbardziej znaną i upamiętnioną przez ziomków, a i rodaków, pamięć o nim w kolejnych pokoleniach jakby ginie. W działalności na rzecz upamiętnienia – przeciw niepamięci – olbrzymi udział ma Teresa Hoppe, m.in. spiritus movens budowy pomnika Antoniego Abrahama na Placu Kaszubskim w Gdyni i autorka książki, prezentującej aktualną wiedzę i tradycję dotyczącą życia i dokonań jej bohatera.
Józef Borzyszkowski
"..Strajki szkolne zakończyły się niepowodzeniem. Nie doprowadziły także na Kaszubach, w tym gminie Sierakowice do powrotu nauczania religii w języku polskim, a jego konsekwencje dla strajkujących uczniów i ich rodziców były bardzo bolesne. Jeszcze bardziej pogłębiły podziały między Polakami (Kaszubami) a Niemcami oraz katolikami a ewangelikami, utrudniając czy wręcz uniemożliwiając porozumienie między nimi. Jednak z polskiej perspektywy miały też pozytywne skutki..."
Długo oczekiwana pierwsza monografia najważniejszego czasopisma pomorskiego z przełomu XIX i XX wieku. Andrzej Romanow, badacz dziejów prasy pomorskiej oraz problemów społeczno-demograficznych i socjalno-zawodowych Pomorza Gdańskiego XIX i XX wieku przedstawia nam pelplińskie czasopismo na szerszym tle czasopiśmiennictwa ówczesnych Prus Zachodnich.
Materiały pokonferencyjne, zawierające 38 referatów i komunikatów z sesji pod tym samym tytułem. Streszczenia w języku angielskim.
Nakładem Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie oraz Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku ukazała się drukiem książka Kaszuby – Pomorze na tle Słowiańszczyzny. Historia, kultura, język. Jest to publikacja naukowa zredagowana przez Adama Lubockiego, przy udziale innych pracowników Muzeum, m.in. Romana Drzeżdżona, Justyny Grabowskiej-Szmelc, Michała Hinca, Anny Kąkol, Mateusza Klebby, Mateusza Szuby. W jej skład wchodzi 11 artykułów i 2 teksty źródłowe dotyczące różnych zagadnień związanych z Kaszubami/Pomorzem lub Słowiańszczyzną. Każdy zainteresowany historią lub kulturą Słowian i Kaszubów znajdzie tu coś dla siebie. Artykuły są w języku polskim, jednakże język kaszubski pojawił się m.in. w spisie treści i streszczeniach.
Książka jest pokłosiem konferencji „Polityka okupacyjna narodowosocjalistycznych Niemiec. Pomorze jesienią 1939 roku i zbrodnia pomorska”, która odbyła się w Wejherowie w dniach 1–3 września 2019 roku.
Wygłoszone na niej referaty są podstawą tekstów publikacji. Dotyczą one kilku obszarów. Pierwszy stanowi polityka okupacyjna narodowosocjalistycznych Niemiec i metody jej prowadzenia, drugi – płaszczyzna regionalna, sytuacja na Pomorzu w pierwszych miesiącach okupacji, trzeci – historia wybranych miejsc masowych zbrodni na Pomorzu, w tym pokazanie najnowszego stanu badań, czwarty – pamięć o zbrodni w Lasach Piaśnickich i znaczenie powstającego Muzeum Piaśnickiego.
To napisana przystępnym językiem wnikliwa praca naukowa, zrealizowana w ostatnich latach przez zespół badaczy w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.