Prezentowana praca to owoc rozprawy doktorskiej Krzysztofa Kordy obronionej na Uniwersytecie Gdańskim. Praca została przygotowana pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa Borzyszkowskiego, uzupełniona o uwagi recenzentów (prof. dr. hab. Mieczysława Wojciechowskiego i prof. dr. hab. Mariana Mroczko), bogato ilustrowana (ponad 100 zdjęć, w większości z rodzinnego albumu Wryczów), napisana przystępnym językiem, stanowi doskonałą lekturę dla wszystkich, którym bliskie są dzieje kaszubsko-pomorskie i wybitnych postaci Pomorza.

Jest to pierwsza naukowa biografia poświęcona jednemu z najważniejszych Kaszubów i znanych Pomorzan. Józef Wrycza – ksiądz, wojak, narodowiec, uczestnik życia politycznego II Rzeczypospolitej – przetrwał w pamięci współczesnych jako człowiek zaangażowany w walkę o niepodległość Ojczyzny, gotowy złożyć za jej sprawę najwyższą ofiarę. Równocześnie ta niezwykle barwna postać budzi wiele skrajnych emocji i ocen, co zainspirowało Autora do napisania niniejszej biografii.

Praca dr. Kordy omawia postać księdza-wojaka z możliwie szerokiej perspektywy. Prezentuje go jako kapłana, ale także działacza społecznego, żołnierza oraz polityka związanego z Narodową Demokracją. Ukazuje sylwetkę księdza zaangażowanego w ruch młodokaszubski, „powstańca” w Chełmży, żołnierza generała Józefa Hallera przyłączającego Pomorze do Polski. Książka prezentuje losy Wryczy – przywódcy powstańców i wojaków z Kaszub w okresie międzywojennym, polityka endecji prześladowanego przez sanację, bohatera „Gryfa Pomorskiego”, ściganego w okresie drugiej wojny światowej przez Niemców, a po wojnie – przez komunistów.

Spis treści

Wstęp          9

            ROZDZIAŁ 1. MŁODOŚĆ, EDUKACJA 

I PIERWSZE LATA POSŁUGI KAPŁAŃSKIEJ

1.1.  Środowisko rodzinne i lokalne        15

Z dziejów rodu Wrycza-Rekowskich (rodzice, rodzeństwo, Zblewo i jego

mieszkańcy w XIX wieku)        15

Nauka w szkole powszechnej i gimnazjum        22

Filomata pomorski        31

1.2.  Studia  w  Seminarium  Duchownym  w  Pelplinie  i  pierwsze  lata  ka-

płaństwa        40

Seminarium pelplińskie        40

Program studiów        40

Rola biskupa diecezjalnego        41

Rektor i profesorowie seminarium        43

Okres studiów i koledzy seminaryjni księdza Wryczy        45

Wikariat        47

Wikariusz w Borzyszkowach, Jastrzębiu, Lisewie i Grucznie        47

Ksiądz Wrycza w Śliwicach u boku księdza Stanisława Sychowskiego –

jednego z czołowych organiczników pomorskich        53

Specyfika pracy duszpasterskiej w Jastarni i Żarnowcu         62

Fascynacja kulturą Kaszubów        70

W Kółku Historycznym        70

W Verein für Kaschubische Volkskunde        74

W kręgu „Gryfa” i młodokaszubów        76

Członek Spółki Wydawniczej „Gryf”        83

S006 Józef Wrycza (1884–1961)

ROZDZIAŁ 2. „POWSTANIEC” I KAPELAN WOJSKA POLSKIEGO

2.1.  Działalność narodowa i „potyczki” z Rossbachem w Chełmży        87

Inicjator Towarzystwa Młodzieży Polskiej w Chełmży        87

Delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu        91

Powstanie i działalność Powiatowej Rady Ludowej w Chełmży        94

Potyczka z Rossbachem i „Powstanie w Chełmży”        96

2.2.  W Wojsku Polskim      111

Żołnierz Wielkopolski i kapelan w armii generała Hallera      111

Udział w przyłączeniu Pomorza do Polski w 1920 roku, Zaślubiny z Morzem      114

Żołnierz 63. Pułku Piechoty (toruńskiego) – udział w wojnie z bolszewikami      127

Duszpasterz wojskowy na Wołyniu w latach 1920–1924      135

ROZDZIAŁ 3. PROBOSZCZ I NARODOWIEC.

I OKRES WIELEWSKI KSIĘDZA WRYCZY (1924–1939)

3.1. Proboszcz i społecznik we Wielu      143

Obraz parafii wielewskiej      143

Działalność duszpasterska, społeczna i kulturalna      151

Współpracownicy duchowni i świeccy      159

Kalwaria i ruch pielgrzymkowy      167

Sławne osobistości z wizytą we Wielu      172

Kaszubskiej pasji proboszcza ciąg dalszy      174

3.2. Działacz Towarzystwa Powstańców i Wojaków DOK VIII      180

Towarzystwo Powstańców i Wojaków we Wielu      180

Zjazd  grudziądzki  i  utworzenie  secesyjnego  Towarzystwa  Powstańców

i Woja ków księdza Wryczy      189

Działalność secesyjnego Towarzystwa Powstańców i Wojaków na Pomorzu

(struktura, zjazdy, rola Wryczy)      194

3.3. Przywódca Narodowej Demokracji w powiecie. Konflikty w parafii      207

Endecja oraz Obóz Wielkiej Polski we Wielu i pow. chojnickim      207

Zmagania z „sanacją” na gruncie lokalnym      218

Strajk szkolny we Wielu w 1933 roku      223

Procesy księdza Wryczy i uwięzienie w Rywałdzie      229ROZDZIAŁ 4. OKUPACJA I OSTATNIE LATA ŻYCIA KSIĘDZA WRYCZY

4.1.  Pod okupacją hitlerowską      243

Aresztowanie i ucieczka      243

W  ukryciu  na  terenie  parafii  wielewskiej,  leśnieńskiej,  sulęczyńskiej

i ugoskiej      245

Prezes Rady Naczelnej Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”      262

Konflikt w „Gryfie” a postawa księdza Wryczy       272

4.2.  Ponownie proboszcz we Wielu i kanonik w Tucholi      283

Powrót do Wiela      283

Przedsięwzięcia w parafii. Spółdzielnia „Nadzieja”      286

Okoliczności przenosin do Tucholi      288

Parafia tucholska (majątek, kościół, środowisko parafialne)       293

Duszpasterstwo w Tucholi i organizacje parafialne       295

Wikariusze – księża Józef Rocławski, Edmund Kosznik i inni      300

4.3.  Niepokorny obywatel PRL      302

Obiekt zainteresowania Urzędu Bezpieczeństwa      302

Zatargi z władzą komunistyczną      307

Przejście na emeryturę i śmierć      316

Zakończenie      329

Summary      343

Bibliografia       345

Wykaz skrótów      366

Spis fotografii      368

Spis rysunków      375

Indeks osobowy      377

Indeks geograficznych       383

Aneksy      389