Ze wstępu:

Anno Domini 2012 został ogłoszony przez Radę Naczelną Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, zgodnie z uchwała podjętą w dniu 18 listopada 2011 roku, ROKIEM MŁODOKASZUBÓW! W uzasadnieniu tej decyzji podkreślono fakt, iż 100 lat temu na zjeździe młodokaszubów, odbytym w dniach 20 i 21 czerwca 1912 r. w Gdańsku, powołano do życia Towarzystwo Młodokaszubów.

W niniejszym tomie zaprezentowaliśmy szkice biograficzne ponad 30 postaci, które niejako od początku – od pojawienia się „zorzy wskrzeszenia kaszubszczyzny we Wdzydzach” – współtworzyły ruch młodokaszubski z jego kulminacją na zjeździe założycielskim w Gdańsku w 1912 roku. Są wśród nich nie tylko młodzi wiekiem Kaszubi z krwi i kości, ale także ci, którzy utożsamiali się z ideami ruchu, często nie będąc Kaszubami z urodzenia, współtworząc jego program i dokonania, z których najważniejsze to sam „Gryf” i Muzeum Kaszubsko-Pomorskie w Sopocie. Niemniej jednak ważne są dzieła literackie młodokaszubów, zwłaszcza A. Majkowskiego, J. Karnowskiego, ks. Leona Heyki oraz Franciszka Sędzickiego. Wyrosły one w klimacie i na gruncie przygotowanym m. in. przez T. i I. Gulgowskich oraz Fryderyka Lorentza, najwybitniejszego wówczas autorytetu w zakresie językoznawstwa i literatury kaszubskiej.

Niniejszy tom trzeba widzieć, czytać i analizować także w kontekście wydanych wcześniej w Roku Młodokaszubów dwóch książek – tłumaczenia najważniejszego dzieła Izydora Gulgowskiego „O nieznanym ludzie w Niemczech” (pierwodruk w języku niemieckim w 1911 r.) oraz Jana Karnowskiego „Aleksander Majkowski. Wspomnienia – listy – uwagi”.

Lista opisanych postaci:

Bernard Chrzanowski (1861-1944) – prawnik poznański, działacz narodowy, parlamentarzysta, promotor kaszubskiego wybrzeża i działalności młodokaszubów

Ignacy Cyra (1856-1914) – ksiądz, prezes Towarzystwa Młodokaszubów

Jan Cysewski  (1888-1925) – ksiądz, członek Koła Kaszubologów

Józef Czapiewski  (1885-1940) – ksiądz, członek Koła Kaszubologów, filomata

Filarski Bernard (1880-1940) – lekarz dentysta, działacz społeczny w Gdańsku

Brunon Gabrylewicz (1885-1935) – członek Koła Kaszubologów, działacz narodowy na Pomorzu i Warmii

Sylwester Grabowski (1887-1939) – pełne nazwisko to Ciemlada-Grabowski, ksiądz i działacz narodowy

Teodora (1860-1951) i Izydor (1874 -1925) Gulgowscy – wskrzesiciele kaszubskiej sztuki ludowej, twórcy Muzeum Kaszubskiego we Wdzydzach

Leon Heyke (1885-1939) – ksiądz, katecheta i poeta młodokaszubski z Nordy

Roman Teodor Stanisław Janta-Połczyński (1849-1916) – ziemianin i działacz narodowy w Wielkopolsce i na Pomorzu, poseł kaszubski do parlamentu niemieckiego, II prezes Towarzystwa Młodokaszubów

Kamil Kantak (1881-1976) – ksiądz, historyk Kościoła, publicysta i działacz narodowy

Jan Karnowski (1886-1939) – twórca Koła Kaszubologów, „sumienie regionalizmu kaszubskiego”, kaszubski pisarz i poeta, prawnik, urzędnik, uczestnik Powstania Wielkopolskiego, filomata pomorski

Maria Kręcka (1887-1937) – nauczycielka, działaczka społeczno-kulturalna, animatorka życia kaszubskiego w Wejherowie

Franciszek Kręcki (1883-1940) – prawnik i bankowiec, redaktor „Gryfa” i skarbnik Towarzystwa Młodokaszubów, działacz wielu instytucji i organizacji polskich w Gdańsku

Albin Kroplewski (1878-1942) – ksiądz i działacz społeczny, przyjaciel A. Majkowskiego, młodokaszuba z Ziemi Lubawskiej

Witold Kukowski (1882-1939) – bankier, finansista, właściciel Kolibek, społecznik

Friedrich Lorentz (1870-1937) – Niemiec, Meklemburczyk, językoznawca i etnolog, prywatny uczony, najwybitniejszy wśród badaczy kaszubszczyzny na przełomie XIX i XX wieku

Władysław Łęga  (1889-1960) – ksiądz, muzealnik, etnograf i archeolog, doktor, członek Koła Kaszubologów

Franciszka Majkowska (1882-1967) – siostra, powiernica, współpracownica Aleksandra M., twórczyni wejherowskiej szkoły haftu kaszubskiego

Aleksander Majkowski (1876-1938) – przywódca młodokaszubów, lekarz, publicysta i polityk, poeta i pisarz, autor wspaniałej powieści „Żëcé i przigòdë Remusa”

Antoni Miszewski (1884-1909) – członek „Vistuli” i jej prezes, wyznawca idei A. Majkowskiego

Leon Miszewski (1887-1930) – przyjaciel Jana Karnowskiego, ksiądz i działacz społeczny – duchowy przywódca Polonii w Wolnym Mieście Gdańsku

Walenty Pełka (1857-1922) i Leon Pełka (1886-1939) – księża, działacze społeczni na Kaszubach i Pomorzu w okresie zaborów i II RP

Bolesław Piechowski  (1885-1942) – ksiądz, najbliższy przyjaciel Jana Karnowskiego, drugi przewodniczący Koła Kaszubologów

Edmund Roszczynialski  (1888-1939) – ksiądz, członek Koła Kaszubologów, proboszcz wejherowski, miłośnik kultury kaszubskiej

Franciszek Sędzicki (1882-1957) – dziennikarz i publicysta, poeta i pisarz, działacz kaszubski, do końca wierny młodokaszubskiemu hasłu „co kaszubskie to polskie”

Paweł Spandowski (1885-1918) – ekonomista i działacz spółdzielczy, sekretarz Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w Poznaniu

Michał Szuca (1886-1940) – przyjaciel młodości Jana Karnowskiego, filomata i kaszubolog, ekonomista, nauczyciel w W. M. Gdańsku i Gdyni

Bernard Wiecki  (1884-1940) – ksiądz, duszpasterz Polonii Gdańskiej

Wacław Wojciechowski (1885-1937) – ksiądz, publicysta i działacz młodokaszubski na Pomorzu

Alojzy Wróblewski  (1889-1939) – młodokaszuba z Kociewia, filomata starogardzki, ksiądz, wykładowca Collegium Marianum

Wrycza Józef (1884-1961) – ksiądz kapelan WP, ppułk. i proboszcz garnizonowy oraz w Wielu i Tucholi, jeden z przywódców endecji i legenda pomorskiego ruchu oporu